Interesguneak
Interesguneak
La Chabola de La Hechicera trikuharria
Artadiko trikuharria
La Chabola de La Hechicera trikuharria
Historiaurreko hilobi monumentu megalitikoa (Kalkolitikoa). Álvaro de Gortazarrek aurkitu zuen 1935ean, eta Joxe María de Barandiaranek induskatu zuen hasieran. M. F. Medrano, J. M. Apellaniz, J. Fdez, M. F. Medrano eta M. Fdez arkeologoek indusketa- eta finkatze-lanetan jardun dute ondoren, trikuharriaren egungo irudia aurkeztu arte. Eraso eta J. A. Mujika). Euskal Herrian hobekien kontserbatu eta gehien bisitatzen denetako bat da. Bertako hainbat elezaharrek protagonista eta inspirazioa dute.
Artadiko trikuharria
1943. urtean aurkitutako trikuharria, kamera poligonal baten eta korridore baten bidez osatua. Ganbera hareharrizko 6 lauzaz osatuta dago. Korridorea 4 lauzaz osatuta dago. Ez du estalkiko lauzarik, eta oso nabarmena ez den tumulu batek estaltzen du. Barruan hainbat elementu aurkitu ziren, hala nola hezurrezko puntzoi bat, zeramika zatiak eta Fitaren aizkora leundu bat.
Jasokundeko Andre Mariaren Eliza parrokiala
Biasteriko elizei atxikitako parrokietako bat zen 1496ra arte, urteko pentsioa ordainduta Guardiako kabildotik bereiztea lortu zuen arte, eta Calahorra y La Calzadako gotzaindegikoa izan zen 1862ra arte, urte horretan sortu baitzen Gasteizko Elizbarrutia.
Fatxada nagusi
Santa Maria Plazatik parrokia-tenplu bikaina ikus daiteke, kanpandorre handia eta sarrerako ataria dituena. Arkupearen gainean, arku itsuz apaindutako estruktura bat nabarmentzen da. Bertan, gezileiho txikiak ikus daitezke. Dorre gotor baten aztarnak dira. Ez dugu ahaztu behar, Erdi Aroan, elizak herriaren babesleku zirela. Dorre haren ondoan tenplu gotiko bikain eta handi bat eraiki zen, ziurrenik beste erromaniko baten ondorengoa, geroago, XVI. mendean, gaur egungoa bihurtu zena.
Tenpluaren barnealdea.
Oinplano angeluzuzena du, burualde poligonala, oinplanoan irteten ez den gurutzadura eta hiru habearte. XVI. mendeko lehen urteetan tenpluaren nabea altxatuta egongo zen, ziurrenik Juan de Regilen zuzendaritzapean; urte batzuk geroago burualdea eraiki zen. Mende horren erdialdean, Domingo de Emasabelek gurutze-ganga izartuetan lan egiten zuen, eta bere semeak, Juan de Emasabelek, koruaren gainean zegoen ganga amaitzen zuen 1580an, Ama Birjinaren inguruan santuen bustoz apaindutako giltzarriekin. Francisco de Emasabelek, harginen sagako hirugarren belaunaldiak, kanpandorreko obrekin jarraitu zuen XVI. mendearen amaierara arte.
Erretaula Nagusia.
Parrokia-tenpluko piezarik bikainena da. Berpizkunde estilokoa da eta 1545 eta 1553 bitartean egin zen. Ziur asko Guiot de Beaugrantek diseinatu zuen, jatorriz Lorrenakoa eta Bruselakoa, Bilarren hil eta tenplu honetan lurperatu zutena. 5 Eskultura-lana bi irudigile-tailerren artean banatzen da: Beaugrantarren konpainia, batez ere Guiot, Juan eta Mateo de Beaugrant anaiek osatua, eta Andres Araozen tailerra, Genevillan (Nafarroa) kokatua eta Arnao Bruselakoa une horretan ofizial nagusia zelarik. Horrela, bada, Bilarko erretaulan eskultore «flamenko» talde handi batek parte hartzen du. Kalitate handiko artistak dira eta, Santo Domingo de la Calzada katedraleko erretaulan Formentekin kolaboratu ondoren, «mugimenduzko manierismoa» zabaltzen dute Calahorra eta La Calzadako gotzaindegietan XVI. mendearen bigarren herenean. Erretaula txikia izango zen garai hartako gustuetarako, eta, muntatu eta hiru urtera, gorputz berri bat eransteko agindu zuten. Andres Araozek 1557an egin zuen erreforma; Juan de Beaugrant eta Arnao de Bruselak egindako erliebeak gehitu zituen, erretaularen estiloari eta mezuari eutsiz. Beaugrantarrei dagokie ikuslearen ezkerraldea, Kalbarioa eta sagrarioa. Bruselako Arnaok ikuslearen eskuineko aldeko erliebeak eta erretaula, Betiereko Aita eta erdiko kaleko Deikundeko eszena eraberritzeko behar ziren eszenak egingo zituen. De Andrés de Araoz Jasokundearen irudia da. Erretaulan irudi sakratuak eta profanoak konbinatzen dira, pentsamendu kristaua eta antzinatasun paganoaren ideiak bateratuz, Errenazimenduari dagokion bezala. Erretaula Domingo de Emasabel harginak egindako sotoan dago. Polikromia Lantziegoko Juan González de Salcedok egin zuen 1640 eta 1649 bitartean.
Gure parrokia-elizaz zerbait gehiago ezagutu nahi baduzu, zatoz ezagutzera. Zure zain gaude!
Gure parrokia-elizaz zerbait gehiago ezagutu nahi baduzu, zatoz ezagutzera. Zure zain gaude!
Indianoaren etxea
XVIII. mendeko jauregi barroko polita da, Arabako Errioxako landa-arkitekturaren alerik interesgarrienetako bat. Arotzeriako eta forjaketako elementu ederrak mantentzen ditu. Barruan (eskudelak), itsas munstro bat irudikatzen duen hargintza-lan berezi bat aurkitu genuen.
Erroilua edo pikota
Lurralde-jurisdikzioaren zein jurisdikzio penalaren sinboloa da, baita udal-autonomiaren sinboloa ere. Biribilkiak edo pikotak bidegurutzeetan edo leku garaietan jartzen ziren, eta herriko plazan ez bazen.
Bilarrek eskubide osoko hiribildu izaera hartu zuen 1667ko otsailaren 22an, erregeak emana, kasu honetan Austriako Mariana erreginak, Karlos II.aren adin txikikoaren erregeordea, Laguardiako Hiri eta Lurraldetik salbuestea lortu ondoren.
San Bizente haitzuloetako dolarea
Arabako Errioxan harrian zulatutako ehun dolare baino gehiago ezagutzen dira, hainbat tokitan banatuta. Mahatsa zapaltze sinplearen edo prentsatze mekanikoaren bidez zanpatzea izan zen mahatsaren funtzioa, muztioa lortzeko eta biltegiratzeko eta kontsumitzeko lekuetara garraiatzeko. Horietako gehienak Bastidan, Samaniegon eta Villabuenan daude, baina Bilarko San Bizenteren alea instalazio berezia da hainbat arrazoirengatik. Lehenik eta behin, bere kokapenagatik, Mendilerroaren azpian eta edertasun handiko ingurune batean. Bigarrenik, nahiko ondo kontserbatzen duelako egitura osoa, eta oraindik ere ikus daitezkeelako prentsa-atari baten aztarnak. Eta, hirugarrenik, eskualdeko alerik ezagunena delako arkeologikoki, eta IX. eta XII. mendeen artean datatu daitekeelako haren erabilera, inguruan herrixka bat (San Bizente) dagoelarik, jada desagertua.
San Pedroko labar-dolarea
Herrerias kalearen amaieran dago, eta arbasoen garaian ardoa egiteko lehen prozesuaren adibide bat da. Dolarea, bainuontzi formako harkaitzetan induskatutako egitura da.
Judutegia edo Aljama
Probintzia osatzen duten herri batzuetan bezala, Bilarren asentamendu judu finkatua egon zen XII. mendean. Cercas Altas kalean bat egiten zuten herrixkako itxitura-harresiak eta judutegiak.
Erdi Aroko eraikina
Bilarko eraikinik zaharrena da, eta elizari atxikita dago iparraldeko aldean. Bere erabilera ugarien artean, abadia edo garaia eta Casa de Diezmos nabarmentzen dira. Gaur egun erabiltzen ez den upeltegia da.
Txabolak edo gordelekuak
Harrizko igluak gogorarazten dizkiguten eraikin txikiak, landa-lanak egiten ziren bitartean eguraldi txarretik babesteko balio zutenak. Gehienak XIX. mendean eraikiak, bere kupula faltsuak oraindik zaharragoa den jatorri bati buruz hitz egiten digu. Karlistaldietan, zenbait soldaduren aterpe eta Bilarren kontrol-postu izan ziren, eta jurisdikzio osoan sakabanatuta eta hirurehun baino gehiago inbentariatuta daude.
Santa Maria plaza (Hamasei. Plaza)
Ardatzen haitzuloa
Santa Maria plaza (Hamasei. Plaza)
Zalantzarik gabe, hiribilduaren bizitzaren erdigunea da, eta hortik abiatzen dira Bilar osatzen duten kale asko. Tamaina handikoak dira eta oinplano karratua dute. Erdian, lau tutuko neoklasiko estiloko harrizko iturri bat dago. Hegoaldean Jasokundeko Andre Mariaren eliza dago, eta mendebaldean jauregiak (barrokoak). Plazaren gainerakoa etxebizitza xumeagoek inguratzen dute, eta hargintza-lan desberdinak dituzte.
Ardatzen haitzuloa
Kantabriako mendilerroan dago, eta herriaren iparraldean babesleku natural harritsua da. Historiaurretik (Antzinako Neolitoa) etxeko abeltzaintza ukuiluratzeko erabili zen, eta Penintsulako iparraldeko eta Europako hegoaldeko aztarnategi garrantzitsuenetako bat da.
- Udal Bulegoak: Plaza de Santa María, 14, 01309 Elvillar, Álava
- Posta Elektronikoa: aelvillar.tdigital@ayto.araba.eus
- Telefonoa: +34 945 60 40 11